Is afvalwater een goede barometer voor de verspreiding van corona?
Het coronavirus komt via menselijke ontlasting in het rioolwater terecht. Van daaruit gaat het naar één van de meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties van Aquafin. Een team van researchers van UAntwerpen, KU Leuven, UGent, Aquafin en de Vlaamse Milieumaatschappij onderzoekt of de monitoring van afvalwater in Vlaanderen gebruikt kan worden als vroeg waarnemingssysteem om besmettingen in kaart te brengen.
Coronavirus in afvalwater
Net zoals in het buitenland werd ook in Vlaanderen genetisch materiaal van het coronavirus teruggevonden in ongezuiverd afvalwater. Die RNA-deeltjes zijn afkomstig van de ontlasting van besmette personen. “In april en juni werden al stalen onderzocht van het binnenkomend afvalwater op verschillende van onze rioolwaterzuiveringsinstallaties,” stelt Marjolein Weemaes, manager Innovatie bij Aquafin. “Daarin werd wel degelijk genetisch materiaal van het virus gevonden. Na zuivering zijn deze deeltjes trouwens volledig verdwenen.”
Vroeg opspoorbaar
Recente literatuur geeft aan dat regelmatige monitoring van afvalwater een beeld zou kunnen geven van de verspreiding van het virus en de toe- of afname van het aantal virusinfecties bij de bevolking. De verspreiding zou tot 6 dagen voorafgaand aan de klinische symptomen van het virus zichtbaar zijn in het afvalwater. “Dit maakt van rioolwateronderzoek een waardevol instrument om een eventuele opleving van het virus snel te signaleren en bijgevolg snel te kunnen ingrijpen,” licht professor Alexander Van Nuijs van UAntwerpen toe. “Het zou als vroeg waarschuwingssysteem een aanvulling kunnen zijn op o.a. het testen van patiënten en het aantal ziekenhuisopnames om het verloop van de coronabesmettingen bij de bevolking mee op te volgen.
In tegenstelling tot het testen van een individuele patiënt kan de analyse van rioolwater een beeld geven van een grotere bevolkingsgroep, zoals een stad. “In periodes waarin er zich veel klachten van de bovenste luchtwegen voordoen, zoals tijdens de herfst en de winter, botst het testen van patiënten mogelijk op zijn limieten of moeten er prioriteiten gesteld worden. De inzet van een aanvullend systeem via rioolwateronderzoek bewijst ook dan zijn nut,” vult professor Lies Lahousse van UGent aan.
Analyses koppelen aan epidemiologische gegevens
Een consortium van onderzoekers van UAntwerpen, UGent, KU Leuven, Aquafin en de Vlaamse Milieumaatschappij onderzoekt deze piste momenteel verder. Ze kunnen hiervoor rekenen op financiële en logistieke ondersteuning van het Agentschap Zorg en Gezondheid. De 24-uursstalen die UAntwerpen en KU Leuven al in het najaar van 2019 opstartten op meerdere rioolwaterzuiveringsinstallaties van Aquafin, zijn bewaard. Na optimalisatie van de analysemethode worden ze verder onderzocht. Professor Peter Delputte van UAntwerpen: “Daarna gaan we de gegevens statistisch verwerken en kijken we naar de mate waarin de resultaten overeenkomen met de epidemiologische gegevens die beschikbaar zijn, zoals het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames.”
De onderzoeksgroep hoopt dat afvalwatermonitoring systematisch en op grote schaal als een barometer zal kunnen gebruikt worden om opflakkeringen en lokale uitbraken van coronabesmettingen snel te signaleren. “In combinatie met andere beschikbare data, zouden deze vaststellingen kunnen gebruikt worden om lokale maatregelen mee aan te sturen”, volgens professor Bert Aertgeerts van de KU Leuven. Het Agentschap Zorg en Gezondheid investeert in dit onderzoek om in Vlaanderen de contouren op te zetten van een werkmethode en wetenschappelijke capaciteit rond afvalwatersurveillance op virussen, die mogelijk later ingezet kan worden als extra 'early marker' in de opvolging van de epidemie.