Hemelwater infiltreren

Ontharden is altijd een goede maatregel, zelfs als er nutsleidingen in de weg liggen. Er kan onderzocht worden of de leidingen moet vernieuwd worden en in dat geval kunnen ze verplaatst worden. Ga in overleg met de nutsmaatschappijen en bekijk samen wat er mogelijk is. Soms zal er geen uitweg zijn en dan moet de infiltratie beperkt worden.

De nutsleidingen in de Tuinstraten werden vernieuwd en 1 meter uit de gevel onder de bufferende onderfundering aangelegd. De nutsleidingen moeten conform de code een dekking van 60 cm hebben. De aanplant in de groenzones komt niet zo diep. Wanneer de nutsbedrijven een inbreuk in de wegenis moeten maken voor bv. een nieuwe aansluiting, wordt er in Antwerpen een herbestratingsbon opgemaakt en komt de huisaannemer van de stad de wegenis conform ontwerp herstellen.

Een poreuze betonbuis kan steeds gebruikt worden mits voldoende dekking op voorwaarde dat de grondwaterstand niet hoger komt dan de helft van de leiding.

Om een verkaveling aan te leggen moet een bouwvergunning aangevraagd worden. Deze moet voldoen aan de GSV (stedenbouwkundige verordening inzake hemelwater) die oplegt dat er voldoende geïnfiltreerd moet worden. De vergunning moet worden afgeleverd door de gemeente. Indien nodig kan zowel de gemeente als de waterloopbeheerder (waar het regenwater naartoe aansluit) verstrengde eisen opleggen. Vaak kan er door te communiceren met de verkavelaars tot een goed compromis gekomen worden om water een plaats te geven binnen het ontwerp.

De samenstelling van de onderfundering moet aan verschillende eisen voldoen zodat deze voldoende stabiel blijft als er water in komt. Dit is gecontroleerd door het OCW en opgenomen in het Standaardbestek 250.

Op Geopunt en DOV Vlaanderen zijn verschillende kaarten beschikbaar om dit te bekijken. Op Geopunt is er bijvoorbeeld de kaart 'infiltratiegevoelige bodems'. Hier kan je nagaan in welke gebieden er relatief makkelijk hemelwater kan infiltreren. Deze kaart is gebaseerd op de textuur en de drainageklasse van de bodem. Let op, in stedelijke centra is de kaart hierdoor niet bruikbaar omdat hier de bodemkaart niet ter beschikking is. Bovendien bekijk je de infiltreerbaarheid ook best op basis van proeven.
Een structurele manier is om een hemelwaterplan te laten opmaken, waarbij alle opportuniteiten voor de gemeente worden onderzocht om aan de slag te gaan met regenwater.

Er wordt geadviseerd om niet te infiltreren als de ksat < 1*10-7 (= klei). Nochtans kan ook bij weinig doorlatende grond geïnfiltreerd worden. In dat geval zal het water wel erg traag infiltreren en kunnen dus geen grote volumes geïnfiltreerd worden. Enkel de kleine buien zullen hier geïnfiltreerd worden.

Dit zijn inderdaad waterdoorlatende materialen en puur op vlak van waterinsijpeling is er geen probleem. Maar door alles grijs te maken en te 'verstenen', is er meer hittestress en mis je de voordelen van groen (biodiversiteit, verkoeling, mentale rust, ...).

Ondiepe grachten hebben ook hun consequenties: de huisaansluitingen moeten ondiep toekomen. Dat betekent dat er aan beide zijden van de weg een gracht moet kunnen aangelegd worden. Als dat niet kan, dan wordt al vlug overgegaan naar een diepere gracht aan één zijde. Als de ruimte beperkt is, moeten de taluds steiler, wat op een natuurlijke manier moeilijker in stand te houden is. Vaak wordt dan beslist om de bodem, teen of talud te verstevigen. Dergelijke grachten zijn niet te onderhouden als ze de bodem niet voldoende breed is. Wanneer de bodembreedte dan vergroot wordt tot 80 cm, wordt het talud nog steiler.

Vaak wordt in dat geval meteen gedacht aan een foutief ontwerp. Maar dat is heel zeldzaam. Dit is de juiste chronologie om te onderzoeken:

1. Is het systeem wel gebruikt waarvoor het ontworpen is? Bv. wanneer een groene berm voorzien is om niet te op parkeren en er wordt wel geparkeerd, dan gaat de bodem verdichten.
2. Is het systeem correct onderhouden: zijn er geen kleppen die verstopt zijn? Is de wadi niet aangeslibd?
3. Is de aanleg door de aannemer correct gebeurd, met de juiste materialen? (beschreven in standaardbestekken, Code van Goede Praktijk) Wat we soms zien is dat de plaats waar later de wadi komt, tijdelijk gebruikt wordt als stockageplaats voor materialen of voor de werfkeet. Tegen dat de wadi er komt, is de hele bodem verdicht en niet meer doorlatend. 
4. Pas in laatste instantie kan gedacht worden aan een fout in het ontwerp.

Wij raden aan om te zorgen voor een goede voorzuivering onder de vorm van straatkolken en deze voldoende frequent te reinigen (1 tot 2 keer per jaar) om te vermijden dat vervuiling in de leidingen komt. Verder wordt er momenteel veel onderzoek gedaan naar de beste reinigingsmethodes. Bovendien wordt bij de dimensionering met een veiligheidsfactor gerekend die de doorlatendheid van de bodem deelt door 2 en worden enkel de wanden van de buis als doorlatend oppervlak gerekend.

Het is zeker de bedoeling om de beplanting af te stemmen op de wensen en mogelijkheden van de groendienst om het werk binnen de perken te houden. Een extensief beheer kan het onderhoud van deze systemen drukken. Ook de plantenkeuze en keuze voor andere groenvormen kunnen het onderhoud beperken.

Effluent van IBA's mag enkel geïnfiltreerd worden indien er geen afvoermogelijkheid is: Zelf zuiveren met een IBA. De lozing van het gezuiverde afvalwater die uit de IBA komt is geregeld in Vlarem II art. 6.9.2. Als er binnen een straal van 50 meter oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor regenwater aanwezig is, moet het effluent hierop aangesloten worden. In het andere geval moet men het gezuiverde afvalwater lozen via een sterfput die voldoet aan de bepalingen uit dit Vlarem-artikel. Als de aanslibbing weggespoeld moet worden, komt dit ook in de bodemporiën terecht waar het aanslibt.

Aquafin laat altijd voorschrijven dat de infiltratievoorzieningen reinigbaar én inspecteerbaar moeten zijn.

Vlarem stelt dat er bij de aanleg van een gescheiden rioolstelsel alle dakoppervlakken moeten afgekoppeld worden als dat mogelijk is door niet-inpandige werken. De enige mogelijkheid om af te wijken van een gescheiden stelsel is via het GUP en na goedkeuring van VMM.

Veel hangt af van de grondsoort en de beschikbare ruimte in de tuinen. In het geval van een goed doorlatende grond en voldoende ruimte kan dit zeker overwogen worden.

Door een testopstelling te plaatsen kunnen mensen al wennen aan de nieuwe situatie zonder dat het al definitief is. Communicatie en participatie zijn hier erg belangrijk. Het volgen van een visie met ruimte voor compromis kan zorgen voor een mooi project.

Het is zeker een goed idee om burgers hierbij te betrekken. Zij kunnen zeer relevante informatie aanleveren over bijvoorbeeld terugkerende wateroverlast in hun straat, gebruik van bepaalde terreinen e.d.
Je kan hen ook mee laten nadenken over de toekomst. Participatie is sowieso een goede manier om draagvlak te creëren. Wel is het heel belangrijk om goed af te lijnen wat al vast ligt en waarover mensen nog inbreng kunnen leveren. Valse verwachtingen creëren werkt contraproductief!

Gras raden we sowieso niet aan. Het is niet onderhoudsvriendelijk en draagt weinig bij aan biodiversiteit. Kies beter voor vaste planten en bodembedekkers die weinig onderhoud vergen. Maar dat is vaak net het punt: kiezels vragen nog minder onderhoud. Het helpt om mensen goed te informeren over het belang van groen en wat ze best aanleggen. Daarnaast kan je oudere mensen helpen ontzorgen bij het onderhoud door contact te leggen met buren die een handje willen toesteken.