Toekomstvisie
De Europese richtlijn 'Stedelijk Afvalwater' gaf dertig jaar geleden het startsein voor een echt rioolbeleid in Vlaanderen. De jongste jaren herleeft ons oppervlaktewater volop. Dat is het resultaat van de inspanningen van de gemeenten en van het Vlaamse Gewest via Aquafin. Voorzichtig optimisme mag er zeker zijn. Toch mogen we de vele uitdagingen waar Vlaanderen nog voor staat niet uit het oog verliezen.
Uitdagingen voor het afvalwater- en hemelwaterbeleid
Proper water tegen de Europese deadline van 2027
In heel Europa moet nog verder worden gewerkt aan de waterkwaliteit. De Europese kaderrichtlijn Water stelt dat tegen 2027 alle oppervlakte-en grondwater van goede kwaliteit moet zijn. Verder uitstel is niet meer mogelijk.
De waterkwaliteit in de Vlaamse beken en rivieren behoort nog altijd bij de slechtste van Europa, ondanks de sterk gestegen zuiveringsgraad van rioolwater. 86% van alle rioolwater wordt ondertussen gezuiverd voordat het in een waterloop terecht komt. Die vooruitgang zie je - en ruik je - aan beken en rivieren.
Toch doen onze buurlanden het duidelijk beter. In Nederland wordt 99% van alle huishoudelijke afvalwater gezuiverd en in Duitsland 97%.
Status Vlaamse beken en rivieren
Volgens de meest recente informatie van het Europese Milieuagentschap bereikte nog geen enkele van de beoordeelde Vlaamse rivieren een goede ecologische toestand. Meer nog, de toestand van 87% van de Vlaamse rivieren is ronduit slecht of ontoereikend. Ook andere vervuilingsbronnen spelen daar een rol in en de hoge bevolkingsdichtheid maakt het Vlaanderen niet gemakkelijk.
Toch moeten we ook op gebied van waterzuivering echt nog een versnelling hoger schakelen om de Europese doelstellingen te halen. In één op drie Vlaamse gemeenten wordt nog ruim 30% van het huishoudelijke afvalwater niet gezuiverd. In bijna één op tien gemeenten is dat zelfs meer dan 50% van het afvalwater.
Wateroverlast maar ook droogte komen door de klimaatverandering almaar vaker voor in Vlaanderen. Een waterbom zoals die in de zomer van 2021 in Wallonië over de Vesdervallei viel, zou in Vlaanderen maar liefst 86.000 woningen treffen en de totale schade zou oplopen tot 8 miljard euro. Maar ook extreme en langdurige droogte veroorzaakt grote economische schade voor de landbouw. Voor de zomer van 2020 werd die geraamd op 12 miljoen euro.
Slim omgaan met hemelwater en klimaatschade beheersbaar houden
Afvalwater- en hemelwaterbeheer kan je niet los van elkaar zien. De meeste riolen in Vlaanderen zijn nog steeds gemengd, wat betekent dat ze zowel afvalwater als regenwater vervoeren. Komt de riool te vol te staan, dan loopt ze over in beken en rivieren, met alle ecologische gevolgen voor dieren en planten.
Ook maatschappelijk gezien is er een duidelijke link. De klimaatverandering zorgt in Vlaanderen steeds vaker voor felle buien én lange periodes van droogte. De diameter van een riool voorzien op de zwaarste bui is niet realistisch, noch economisch verantwoord. Veel beter is het om anders te leren omgaan met hemelwater, een omslag die volop aan de gang is. Hemelwater blijft best zoveel mogelijk ter plaatse zodat het in de bodem kan infiltreren. Waar dat niet mogelijk is, kan gekozen worden voor buffering met vertraagde afvoer en/of hergebruik als alternatief voor kostbaar drinkwater. Aquafin is expert op het vlak van blauwgroene oplossingen, waarbij de integratie van hemelwater in de omgeving ook meerwaarde biedt voor recreatie, biodiversiteit, hittebestrijding, ...
Budgetten strategisch inzetten voor een optimaal resultaat
Riolen zijn nauwelijks zichtbaar op straat maar ze nemen wel een flinke hap uit het budget van het gewest en de gemeenten. Alleen al voor de verdere aanleg van ontbrekende riolen moeten de gemeenten nog meer dan 8,5 miljard euro investeren. Dat heeft de Vlaamse Milieumaatschappij berekend. Het gaat om een jaarlijkse extra investering van 850 miljoen euro, bovenop de rioleringsprojecten die al vastliggen.
Volgens diezelfde berekening zouden maar een 30-tal gemeenten budget genoeg hebben om hun volledige rioleringsnetwerk uit te bouwen tegen 2027. Ruim 50 gemeenten zien hun volledige budget opgeslokt aan kosten voor exploitatie en vervangen. Zij komen zelfs niet toe aan de aanleg van bijkomende riolen.
Ook voor het Vlaamse Gewest is het einde van de investeringsgolf nog niet in zicht. De gewestelijke infrastructuur begint stilaan te verouderen, waardoor de kosten voor renovatie en vervangingen zullen stijgen. Tegelijk zijn er nog veel verbeteringen aan het rioolstelsel nodig om de goede ecologische toestand in de waterlopen te bereiken, die de kaderrichtlijn Water oplegt.
Nieuwe samenleving, nieuwe uitdagingen
De wereld vandaag ziet er helemaal anders uit dan 50, 20 of zelfs 10 jaar geleden. De toename van zware metalen, medicijnresten en microplastics in het water, baart steeds meer specialisten zorgen. Tegelijk beginnen sommige natuurlijke grondstoffen uitgeput te geraken. Recyclage van grondstoffen wordt strategisch steeds belangrijker voor Vlaanderen. Waterzuiveringsinstallaties blijven op het moment nog onderbelicht als mogelijkheid tot warmterecuperatie en bron van grondstoffen als fosfor en cellulose.
Aquafin als matchmaker
Aquafin is actief in heel Vlaanderen, niet alleen voor het Vlaamse Gewest maar ook voor ruim honderd Vlaamse gemeenten. De ervaring die het bedrijf heeft met asset management voor de gewestelijke infrastructuur past het ook toe voor ruim honderd gemeenten op lokaal niveau. Dat maakt van Aquafin de ideale partij om een coördinerende rol tussen het gewestelijke en het lokale niveau op zich te nemen.
De Vlaamse Milieumaatschappij en de gemeenten bepalen het beleid. Aquafin is de perfecte matchmaker tussen beide om een geïntegreerde visie uit te bouwen én om met de juiste investeringsvoorstellen tot de beste ecologische resultaten te komen. Voor de uitvoering van die geïntegreerde visie, doen de gemeenten dan weer een beroep op de rioolbeheerder van hun voorkeur.
Intensieve samenwerking
Rioleringsinfrastructuur uitbouwen, brengt onvermijdelijk hinder voor de buurt met zich mee. Een intensieve samenwerking met het beleid, de nutsmaatschappijen en wegbeheerders blijft natuurlijk noodzakelijk om bijvoorbeeld werken op elkaar af te stemmen en de doorlooptijd voor de buurt te beperken.
Een organisatorische samenvoeging van het gemeentelijk rioleringsnetwerk met andere nutsvoorzieningen, vinden we niet logisch. Omdat de infrastructuur zo erg verschilt, zijn er geen echte voordelen. Terwijl de ecologische en financiële meerwaarde van een geïntegreerd verticaal beheer wél overduidelijk is.
Aquafin is ISO55001-gecertificeerd voor het management van al zijn assets. Dé garantie voor het Vlaamse Gewest voor de juiste balans tussen investeringen, operationele kosten, prestaties en risico’s.
Strategie en duurzaamheid gaan hand in hand
De kwaliteit van het oppervlaktewater, veranderende weerpatronen, de schaarste van grondstoffen en de betrouwbaarheid van de rioleringsinfrastructuur: in al deze belangrijke uitdagingen in de watersector neemt Aquafin rollen op die ons weerbaar maken én waarmee we tegelijkertijd meerwaarde bieden voor de samenleving. Duurzaam ondernemen is daardoor geïntegreerd in de bedrijfsstrategie en staat bijgevolg hoog op de agenda van het management.
Met deze 7 strategische prioriteiten bouwen we vandaag aan propere waterlopen voor toekomstige generaties en een leefomgeving in harmonie met water:
- Coördinatie Vlaamse afvalwaterinfrastructuur: we nemen een brede, coördinerende rol op in de verdere uitbouw en optimalisatie van de afvalwaterinfrastructuur in Vlaanderen.
- Optimale operationele werking: we optimaliseren onze operationele werking continu, vooral op het vlak van veiligheid, milieu-impact en kostenefficiëntie.
- Innovatie: de expertise van onze mensen en ons patrimonium zetten we ten volle in voor innovatie die leidt tot maatschappelijk relevante en rendabele diensten en producten.
- Producten en diensten differentiëren: we onderzoeken en benutten ons potentieel als leverancier van energie, warmte, nutriënten en andere water-gerelateerde producten en diensten.
- Eén met onze omgeving: onze impact op de omgeving gebruiken we als hefboom voor het creëren van een aangename buurt met ruimte voor water en natuur. De toegang tot ons bedrijf is uitnodigend en laagdrempelig.
- Moderne en inclusieve werkgever: we willen baanbrekend zijn als moderne en inclusieve werkgever.
- Digitaliseren: digitalisering is voor ons de basis voor innovatie, klantenbeleving, efficiëntieverhoging en optimalisatie van producten en diensten.
